Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου 2012

"ΑΠΑΤΕΩΝΕΣ", "ΓΟΜΑΡΙΑ" ΚΑΙ "ΧΩΡΙΑΤΕΣ"

Διαβασα ενα ωραιο αρθρο στην "Καθημερινη" σχετικα με τη φραση που ξεστομισε στη Βουλη ο βουλευτης του ΛΑΟΣ κ. Α. Ροντουλης "Ειστε ψευτες, απατεωνες και γομαρια". Το υπογραφει ο Χαριδημος Τσουκας, καθηγητης στα πανεπιστημια Κυπρου και Warwick. Το αντιγραφω :

Ο πολιτικος εκφυλισμος αποτυπωνεται και στη γλωσσα. Στο υπεροχο δοκιμιο του "Πολιτικη και η Αγγλικη γλωσσα" ο Τζορτζ Οργουελ σχολιαζει διεισδυτικα τον βροχο ανατροφοδοτησης μεταξυ πολιτικης και γλωσσας. Η παρακμη της γλωσσας εχει πολιτικα και οικονομικα αιτια, παρατηρει. Αλλα, οπως ο ανθρωπος πινει γιατι αισθανεται αποτυχημενος και μετα η εξαρτηση του απο το ποτο τον οδηγει σε αποτυχιες, ετσι και η γλωσσα "γινεται ασχημη και ανακριβης διοτι οι σκεψεις μας ειναι ανοητες, αλλα η ατημελησια της γλωσσας μας καθιστα πιο ευκολο να εχουμε ανοητες σκεψεις".
Ενα παραδειγμα. Απευθυνομενος προσφατα στην κυβερνηση Παπανδρεου στη Βουλη, ο βουλευτης του ΛΑΟΣ κ. Α. Ροντουλης ειπε : "Ειστε ψευτες, απατεωνες και γομαρια". Η φραση σχολιαστηκε στα ΜΜΕ, οχι ομως ολοκληρη. Οι ακραιοι χαρακτηρισμοι "ψευτες" και "απατεωνες" περασαν απαρατηρητοι, πιθανοτατα γιατι ειναι διαχυτη η προσδοκια οτι οι πολιτικοι μας ειναι ψευτες και απατεωνες, αρα δεν εκπλησσεται κανεις. Αν, αντιθετως, στη βρετανικη βουλη ειχαν διατυπωθει αναλογοι χαρακτηρισμοι (μεταφταστε τους στα αγγλικα για να συνειδητοποιησετε τη βαρυτητα τους), να ειστε σιγουροι οτι θα ειχε προκληθει σαλος.
Γιατι; Διοτι θεμελιωδης αρχη του δημοσιου ηθους σε μια ωριμη δημοκρατια ειναι η εντιμοτητα που αναμενεται να διακρινει τους πολιτικους εκπροσωπους, οποτε οποιαδηποτε αμφισβητηση της απαιτειται να διατυπωθει με αυξημενες αξιωσεις λογικης συγκροτησης και εμπειρικης τεκμηριωσης. Σε μια ανωριμη δημοκρατια, αντιθετως, δεν υπαρχουν αντιστοιχες απαιτησεις. Οχι μονο γιατι εδω οι λεξεις τεινουν να μη μεταφερουν ακριβες νοηματικο φορτιο και δεν υπαρχει αξιωση απο τους ομιλητες να ειναι διαυγεις και τεκμηριωμενοι, αλλα και γιατι η ευκολια με την οποια διατυπωνονται ακραιοι χαρακτηρισμοι αντανακλα ευρυτατα αποδεκτες παραδοχες για τα κυριαρχα πολιτικα ηθη. Στο μετρο δε που η ρητορικη ακροτητα περνα απαρατηρητη, απο-καλυπτεται το ηθος της κοινοτητας - τι θεωρει αυτονοητο και τι οχι.
Το "γομαρια" ομως εξεπληξε. Σε τηλεοπτικη συνεντευξη του σε δελτιο δηθεν ειδησεων, ο κ. Ροντουλης, με προφορα και υφος Χατζηχρηστου, προσπαθησε να εξηγησει τη φρασεολογια του : "Εγω ειμαι χωριατης και θα πρεπει να μεταφερω ακριβως την επικρατουσα αποψη [...] Ο κοσμος εχει σκασει"! Εξηγησε οτι ηταν συναισθηματικα φορτισμενος διοτι ειχε δεχθει ενα τηλεφωνημα απο μια μητερα πολυμελους οικογενειας, η οποια του περιεγραψε τις τεραστιες οικονομικες δυσκολιες που αντιμετωπιζει. Και συνεχισε : "Γιατι τα γομαρια ειναι υβρις; Αμα δεν ακουν τι να κανουμε; Στο χωριο μου ετσι μιλαμε...Εσεις κρατηστε το σαβουαρ βιβρ του Κολωνακιου [...]".
Το πιο ενδιαφερον εδω δεν ειναι το αγοραιο υφος του κ. Ροντουλη. Περισσοτερο ενδιαφερουσα ειναι η γλωσσα με την οποια υπερασπιζεται τη γλωσσα του. Προσεξτε ποσο ταυτολογικο ειναι το επιχειρημα του : μιλαω ετσι, γιατι ετσι εμαθα να μιλαω! Δεν μπορει ο δυστυχος βουλευτης να αρθρωσει καποιο σοβαρο επιχειρημα για να υπερασπισει τη γλωσσα που χρησιμοποιει. Ανακυκλωνεται! Το μονο που μπορει να κανει ειναι να κατασκευασει ρητορικα τη "λαικη" καταγωγη του ("εγω ειμαι χωριατης") και να ταυτισει εμμεσα το λογοπλαισιο (discourse) του "χωριου" με αυτο της Βουλης. Για να ειναι δε πειστικη η κατασκευη του πρεπει να αντιδιασταλει με μιαν αλλη - το "σαβουαρ βιβρ του Κολωνακιου"! Το υπορρητο συμπερασμα ειναι οτι οι "αστοι" του Κολωνακιου υποκρινονται, ενω εγω ως "λαικος" μιλω με ειλικρινεια. Η Βουλη πρεπει να μοιαζει περισσοτερο με το καφενειο του χωριου και λιγοτερο με τα "καλα σπιτια" του Κολωνακιου!
Υποδυομενος τον ρολο του Χατζηχρηστου, ο κ. Ροντουλης δεν αντιλαμβανεται δυο πραγματα.
Πρωτον, ακομα και στο καφενειο του χωριου σπανια χαρακτηριζει καποιος τον συνομιλητη του "γομαρι", εκτος κι αν ειναι αποφασισμενος να διαρρηξει τη σχεση μαζι του. Μπορει ο κ. Ροντουλης να μην το εχει αντιληφθει, αλλα ολα τα ρητορικα πλαισια, απο τα πιο "λαικα" μεχρι τα πιο "αστικα", εχουν τους δικους τους κωδικες κοσμιοτητας. Ο λογος που δεν αποκαλουμε το συνομιλητη μας "γομαρι" ειναι απλος : τετοιοι χαρακτηρισμοι θετουν τον συνομιλητη εκτος της κοινοτητας των ελλογων οντων, τερματιζουν τη σχεση. Καταστατικη αρχη της Βουλης ειναι το βουλευεσθαι, η ελλογη συ-ζητηση. Ως βουλευτης μπορω να μιλω επειδη ο θεσμος στον οποιο μετεχω θεμελιωνεται στο δια-λογο και στον απορρεονται σεβασμο στο συν-ομιλητη. Βουλευομαι, στο μετρο που δημιουργω χωρο μεσα μου να συναντηθω διαλογικα με τον αλλο. Με τα "γομαρια" δεν μπορω να διαλεχθω, αρα αυτο-ακυρωνομαι...
Δευτερον, ο κ. Ροντουλης θεωρει οτι ο ρολος του ειναι απλως να μεταφερει στην εκτελεστικη εξουσια τα αισθηματα των πολιτων. Δεν του περνα απο το μυαλο οτι, ως εκπροσωπος τους, καλειται να κανει κατι πιο απαιτητικο : και να συγκινηθει απο το δραμα ενος πολιτη και να αναζητησει ελλογους τροπους περιγραφης και αντιμετωπισης του. Το συναισθημα παρεχει την αναγκαια ενεργεια για δραση, αλλα χρειαζεται ο επεξεργασμενος λογος για να αποκτησει ακριβεια η εκφραση μας και σαφηνεια η σκεψη μας. Μονο τοτε μπορουμε να κανουμε τις απαραιτητες αναλυτικες διακρισεις, να στοχαστουμε, και να σχεδιασουμε ορθολογικες πολιτικες. Απο τους βουλευτες εχουμε την αξιωση οχι να ειναι απλοι αναμεταδοτες λαικων αισθηματων αλλα και μετασχηματιστες αντιληψεων. Ξερω οτι ζηταμε πολλα. "Το να σκεφτεσαι καθαρα", λεει ο Οργουελ, "ειναι το απαραιτητο πρωτο βημα προς την πολιτικη αναγεννηση". Παρατηρωντας τη γλωσσα του κ. Ροντουλη και αλλων πολιτικαντηδων, αντιλαμβανεται κανεις γιατι η πολιτικη αναγεννηση ειναι τοσο δυσκολο να συμβει στην Ελλαδα της χρεοκοπιας. Η γλωσσα των ηγετων μας απο-καλυπτει τον πυρηνα της κακοδαιμονιας μας - την προσποιηση, τη μεταμφιεση, τη συγχυση. Ατημελητη γλωσσα, ανοητες σκεψεις - και αντιστροφως.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου