Η ενημερωδιασκέδαση (infotainment) είναι ένας νεολογισμός ο οποίος εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Είναι η μίξη πληροφόρησης (κυρίως για επίκαιρα γεγονότα) και ψυχαγωγίας. Η ενημερωδιασκέδαση επιτυγχάνεται με την οργάνωση των ειδήσεων με τη μορφή ιστορίας (story), δηλαδή μιας αφήγησης με αρχή, μέση και τέλος, η οποία διαθέτει τέσσερα θεμελιώδη χαρακτηριστικά : τη δραματοποίηση, την προσωποποίηση, την αποσπασματικότητα και την εξομάλυνση ή κανονικοποίηση.
Ο δημοσιογραφικός λόγος ήταν πάντα μια ενότητα καταγραφής της "πραγματικότητας" (των υπαρκτών γεγονότων) και ταυτόχρονα αξιολόγησης/ερμηνείας της, η οποία εκδηλώνεται πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια της περιγραφής.
Από τη στιγμή που η προσέγγιση της "πραγματικότητας" είναι εξ ορισμού υποκειμενική-αξιολογική, είναι ταυτόχρονα και "ανθρωποκεντρική". Με άλλα λόγια, γίνεται υπό την οπτική μιας ορισμένης, ιστορικά, αντίληψης του ανθρώπου ή/και της κοινωνίας, των ενδιαφερόντων, των αναγκών, των διακινδυνεύσεων.
Με την προσωποποίηση των ειδήσεων (ιδιαίτερα των εξεικονισμένων) και, κατ' επέκταση, των πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών, ο προσωποκεντρικός χαρακτήρας τής (αισθητικά συγκροτημένης) δημοσιογραφικής αφήγησης αποδίδει την εν λόγω αντίληψη των κοινωνικών γεγονότων. Τα πρόσωπα αυτά δεν είναι τα πρόσωπα του πραγματικού κόσμου, αλλά προσωποποιημένες συμβολοποιήσεις.
Η ενημερωδιασκέδαση δεν είναι μόνο μια στρατηγική μετατροπής των ειδήσεων σε ευχάριστο και εμπορικό προιόν, αλλά και ένα μέσο διεύρυνσης της θεματολογίας των Μέσων και ιδιαίτερα των ειδήσεων.
Η ενημερωδιασκέδαση δεν είναι σε καμία περίπτωση "παρεκτροπή" από κάποιον υποτιθέμενο κανόνα των ειδήσεων. Αντίθετα, είναι η "φυσιολογική" αλλά και ιστορικά προσδιορισμένη μορφή της αξιολογικής προσέγγισης των γεγονότων ή, γενικότερα, των τεκμηριωτικής φύσεως περιεχομένων.
Η ιδιομορφία της σύγχρονης ενημερωδιασκέδασης βρίσκεται στο γεγονός ότι ο κώδικας της υποκειμενικής αξιολόγησης κατά την παρουσίαση τεκμηριωτικών περιεχομένων είναι μια άμορφη αισθητική γλώσσα, η οποία ταυτόχρονα είναι απελευθερωμένη από το ιδεολογικό πλαίσιο της (πρώιμης) νεωτερικότητας.
Τα τηλεοπτικά reality shows είναι ψυχαγωγικά, "σκηνοθετημένα" περιεχόμενα, τα οποία, από την άλλη, είναι "πραγματικά", τεκμηριωτικού χαρακτήρα γεγονότα και περιστατικά. Σύμφωνα με τον Henry Jenkins συνιστούν το "παράδοξο της μυθοπλασίας του πραγματικού".
Στο βαθμό που διευρύνεται η ενημερωδιασκεδαστική συγκρότηση του δημοσιογραφικού λόγου σε ένα περιβάλλον περιστολής της πολιτικής ιδεολογίας και ταυτόχρονα διεύρυνσης της "ερμηνευτικής στιγμής", ο αισθητικός κώδικας, που είναι ενσωματωμένος στην υποκειμενική-αξιολογική προσέγγιση των γεγονότων, αποδεσμεύεται από τον κώδικα της πολιτικής ιδεολογίας.
Έτσι η σχέση αισθητικού κώδικα και πολιτικο-ιδεολογικού κώδικα στη δημοσιογραφία της ύστερης νεωτερικότητας φαίνεται να αντιστρέφεται. Πλέον, η "αισθητικοποίηση της πολιτικής" δεν προκύπτει από την ιεραρχική, συγκεντρωτική, γραφειοκρατική και κυρίως πολιτικά ελεγχόμενη οργάνωση της παραγωγής Λόγου στα Μέσα. Αντίθετα, προκύπτει "από τα κάτω", από τους ιδιαίτερους τρόπους ζωής και τις ιδιαίτερες ταυτότητες, πηγάζει από πολλές πηγές και σε μεγάλο βαθμό από τα ίδια τα Μέσα η παράγεται δια των Μέσων, απευθύνεται προς πολλές κατευθύνσεις, ενώ εξαπλώνεται σε πολύ περισσότερα ζητήματα της κοινωνικής ζωής - πέρα από εκείνα που παραδοσιακά θεωρούνταν ως "πολιτικά ζητήματα" με τη στενή έννοια. Με την έννοια αυτή, η σύγχρονη αισθητικοποίηση της πολιτικής είναι ένας τρόπος διεύρυνσης του πεδίου και του περιεχομένου του πολιτικού (Dahlgren, 2005).
Πρωτεύουσα σημασία στην ενημερωδιασκεδαστική δημοσιογραφία δεν έχει το θέμα και οι δρώντες, αλλά η ψυχαγωγική μορφική συγκρότηση, λ.χ., των ειδήσεων. Στην πραγματικότητα, η είδηση δεν είναι το περιγραφόμενο γεγονός, αλλά η ενημερωδιασκεδαστική στρατηγική με την οποία γίνεται αναφορά σε αυτό. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα θέματα επιλέγονται για να πλαισιώσουν την ψυχαγωγική στρατηγική και όχι το αντίθετο.
Βασικό γνώρισμα της σύγχρονης, υστερονεωτερικής μορφής της ενημερωδιασκέδασης είναι πως αυτή είναι ή έχει ως πηγή της την εικόνα, δηλαδή είναι εικονοκλαστική και μετα-εικονιστική. Η εικόνα δεν είναι τόσο μια σημειωτική αναπαράσταση που βρίσκεται σε ορισμένη αναλογία με αυτό που αναπαριστά, όσο μια κατηγορία ομοιωμάτων (σημείων) που είναι πιο αφηρημένα από αυτά που αναπαριστούν (Πλειός, 2001). Με την έννοια αυτή, δεν είναι εικόνα κάθε αναπαράσταση στα εικονιστικά μέσα, όπως επίσης η πιο αφηρημένη από τα αναφερόμενα της αναπαράσταση δεν απαντάται μόνο στα εικονιστικά μέσα, αν και αυτά είναι το πιο ευνοικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της εικόνας.
Στα διάφορα είδη διαδικτυακού (μετα-εικονιστικού) λόγου, όπως ιστοσελίδες, blogs, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδες βίντεο-εφαρμογών, IT, IPTV, κ.α., τα κινούμενα εικονιστικά κείμενα αποτελούν βασικό συστατικό τους στοιχείο, ενώ η ίδια η οθόνη του υπολογιστή αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε τεχνολογικής εικονιστικής αναπαράστασης. Ως εκ τούτου, η εξάπλωση της διαδικτυακής επικοινωνίας συνιστά ταυτόχρονα εξάπλωση και της εικονιστικής επικοινωνίας, αλλά και της ενημερωδιασκεδαστικής ενημέρωσης.
Η ενημερωδιασκέδαση έχει οργανική σχέση με τα ρηματικά χαρακτηριστικά των εικονιστικών μέσων, κυρίως μέσω του ερμηνευτικού ρεαλισμού ως θεμελιώδους σημειωτικής δομής της τεχνολογικής εικόνας. Τα κείμενα κινούμενης εικόνας όπως και τα μετα-εικονιστικά κείμενα, παρά τις διαφορές μεταξύ τους (στα εικονιστικά το βάρος πέφτει στη ρεαλιστική καταγραφή, ενώ στα μετα-εικονιστικά στην ερμηνευτική προσέγγιση), αποτελούν την πλέον ανεπτυγμένη μορφή ερμηνευτικού ρεαλισμού, που είναι ο πυρήνας της ενημερωδιασκέδασης σε όλες της τις μορφές.
Ο εικονιστικός χαρακτήρας της ενημερωδιασκέδασης ευνοεί αλλά και ευνοείται από τα υπόλοιπα γνωρίσματα της ενημερωτικής δημοσιογραφίας (διόγκωση της ερμηνευτικής στιγμής, πλαισιακός πλουραλισμός, διεύρυνση της θεματολογίας, αυτονόμηση του αισθητικού ενημερωδιασκεδαστικού κώδικα, κ.λπ.).
Ο δημοσιογραφικός λόγος ήταν πάντα μια ενότητα καταγραφής της "πραγματικότητας" (των υπαρκτών γεγονότων) και ταυτόχρονα αξιολόγησης/ερμηνείας της, η οποία εκδηλώνεται πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια της περιγραφής.
Από τη στιγμή που η προσέγγιση της "πραγματικότητας" είναι εξ ορισμού υποκειμενική-αξιολογική, είναι ταυτόχρονα και "ανθρωποκεντρική". Με άλλα λόγια, γίνεται υπό την οπτική μιας ορισμένης, ιστορικά, αντίληψης του ανθρώπου ή/και της κοινωνίας, των ενδιαφερόντων, των αναγκών, των διακινδυνεύσεων.
Με την προσωποποίηση των ειδήσεων (ιδιαίτερα των εξεικονισμένων) και, κατ' επέκταση, των πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών, ο προσωποκεντρικός χαρακτήρας τής (αισθητικά συγκροτημένης) δημοσιογραφικής αφήγησης αποδίδει την εν λόγω αντίληψη των κοινωνικών γεγονότων. Τα πρόσωπα αυτά δεν είναι τα πρόσωπα του πραγματικού κόσμου, αλλά προσωποποιημένες συμβολοποιήσεις.
Η ενημερωδιασκέδαση δεν είναι μόνο μια στρατηγική μετατροπής των ειδήσεων σε ευχάριστο και εμπορικό προιόν, αλλά και ένα μέσο διεύρυνσης της θεματολογίας των Μέσων και ιδιαίτερα των ειδήσεων.
Η ενημερωδιασκέδαση δεν είναι σε καμία περίπτωση "παρεκτροπή" από κάποιον υποτιθέμενο κανόνα των ειδήσεων. Αντίθετα, είναι η "φυσιολογική" αλλά και ιστορικά προσδιορισμένη μορφή της αξιολογικής προσέγγισης των γεγονότων ή, γενικότερα, των τεκμηριωτικής φύσεως περιεχομένων.
Η ιδιομορφία της σύγχρονης ενημερωδιασκέδασης βρίσκεται στο γεγονός ότι ο κώδικας της υποκειμενικής αξιολόγησης κατά την παρουσίαση τεκμηριωτικών περιεχομένων είναι μια άμορφη αισθητική γλώσσα, η οποία ταυτόχρονα είναι απελευθερωμένη από το ιδεολογικό πλαίσιο της (πρώιμης) νεωτερικότητας.
Τα τηλεοπτικά reality shows είναι ψυχαγωγικά, "σκηνοθετημένα" περιεχόμενα, τα οποία, από την άλλη, είναι "πραγματικά", τεκμηριωτικού χαρακτήρα γεγονότα και περιστατικά. Σύμφωνα με τον Henry Jenkins συνιστούν το "παράδοξο της μυθοπλασίας του πραγματικού".
Στο βαθμό που διευρύνεται η ενημερωδιασκεδαστική συγκρότηση του δημοσιογραφικού λόγου σε ένα περιβάλλον περιστολής της πολιτικής ιδεολογίας και ταυτόχρονα διεύρυνσης της "ερμηνευτικής στιγμής", ο αισθητικός κώδικας, που είναι ενσωματωμένος στην υποκειμενική-αξιολογική προσέγγιση των γεγονότων, αποδεσμεύεται από τον κώδικα της πολιτικής ιδεολογίας.
Έτσι η σχέση αισθητικού κώδικα και πολιτικο-ιδεολογικού κώδικα στη δημοσιογραφία της ύστερης νεωτερικότητας φαίνεται να αντιστρέφεται. Πλέον, η "αισθητικοποίηση της πολιτικής" δεν προκύπτει από την ιεραρχική, συγκεντρωτική, γραφειοκρατική και κυρίως πολιτικά ελεγχόμενη οργάνωση της παραγωγής Λόγου στα Μέσα. Αντίθετα, προκύπτει "από τα κάτω", από τους ιδιαίτερους τρόπους ζωής και τις ιδιαίτερες ταυτότητες, πηγάζει από πολλές πηγές και σε μεγάλο βαθμό από τα ίδια τα Μέσα η παράγεται δια των Μέσων, απευθύνεται προς πολλές κατευθύνσεις, ενώ εξαπλώνεται σε πολύ περισσότερα ζητήματα της κοινωνικής ζωής - πέρα από εκείνα που παραδοσιακά θεωρούνταν ως "πολιτικά ζητήματα" με τη στενή έννοια. Με την έννοια αυτή, η σύγχρονη αισθητικοποίηση της πολιτικής είναι ένας τρόπος διεύρυνσης του πεδίου και του περιεχομένου του πολιτικού (Dahlgren, 2005).
Πρωτεύουσα σημασία στην ενημερωδιασκεδαστική δημοσιογραφία δεν έχει το θέμα και οι δρώντες, αλλά η ψυχαγωγική μορφική συγκρότηση, λ.χ., των ειδήσεων. Στην πραγματικότητα, η είδηση δεν είναι το περιγραφόμενο γεγονός, αλλά η ενημερωδιασκεδαστική στρατηγική με την οποία γίνεται αναφορά σε αυτό. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα θέματα επιλέγονται για να πλαισιώσουν την ψυχαγωγική στρατηγική και όχι το αντίθετο.
Βασικό γνώρισμα της σύγχρονης, υστερονεωτερικής μορφής της ενημερωδιασκέδασης είναι πως αυτή είναι ή έχει ως πηγή της την εικόνα, δηλαδή είναι εικονοκλαστική και μετα-εικονιστική. Η εικόνα δεν είναι τόσο μια σημειωτική αναπαράσταση που βρίσκεται σε ορισμένη αναλογία με αυτό που αναπαριστά, όσο μια κατηγορία ομοιωμάτων (σημείων) που είναι πιο αφηρημένα από αυτά που αναπαριστούν (Πλειός, 2001). Με την έννοια αυτή, δεν είναι εικόνα κάθε αναπαράσταση στα εικονιστικά μέσα, όπως επίσης η πιο αφηρημένη από τα αναφερόμενα της αναπαράσταση δεν απαντάται μόνο στα εικονιστικά μέσα, αν και αυτά είναι το πιο ευνοικό περιβάλλον για την ανάπτυξη της εικόνας.
Στα διάφορα είδη διαδικτυακού (μετα-εικονιστικού) λόγου, όπως ιστοσελίδες, blogs, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδες βίντεο-εφαρμογών, IT, IPTV, κ.α., τα κινούμενα εικονιστικά κείμενα αποτελούν βασικό συστατικό τους στοιχείο, ενώ η ίδια η οθόνη του υπολογιστή αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε τεχνολογικής εικονιστικής αναπαράστασης. Ως εκ τούτου, η εξάπλωση της διαδικτυακής επικοινωνίας συνιστά ταυτόχρονα εξάπλωση και της εικονιστικής επικοινωνίας, αλλά και της ενημερωδιασκεδαστικής ενημέρωσης.
Η ενημερωδιασκέδαση έχει οργανική σχέση με τα ρηματικά χαρακτηριστικά των εικονιστικών μέσων, κυρίως μέσω του ερμηνευτικού ρεαλισμού ως θεμελιώδους σημειωτικής δομής της τεχνολογικής εικόνας. Τα κείμενα κινούμενης εικόνας όπως και τα μετα-εικονιστικά κείμενα, παρά τις διαφορές μεταξύ τους (στα εικονιστικά το βάρος πέφτει στη ρεαλιστική καταγραφή, ενώ στα μετα-εικονιστικά στην ερμηνευτική προσέγγιση), αποτελούν την πλέον ανεπτυγμένη μορφή ερμηνευτικού ρεαλισμού, που είναι ο πυρήνας της ενημερωδιασκέδασης σε όλες της τις μορφές.
Ο εικονιστικός χαρακτήρας της ενημερωδιασκέδασης ευνοεί αλλά και ευνοείται από τα υπόλοιπα γνωρίσματα της ενημερωτικής δημοσιογραφίας (διόγκωση της ερμηνευτικής στιγμής, πλαισιακός πλουραλισμός, διεύρυνση της θεματολογίας, αυτονόμηση του αισθητικού ενημερωδιασκεδαστικού κώδικα, κ.λπ.).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου